Görevi Yaptırmamak İçin Direnme Suçu (TCK m. 265) Hakkında Hukuki Analiz

Giriş

Türk Ceza Kanunu'nun 265. maddesi, kamu düzenini ve devletin işleyişini korumak amacıyla düzenlenmiş önemli bir suç tipidir. Madde metni şu şekildedir:

"Kamu görevlisine karşı görevini yapmasını engellemek amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır."

Bu yazıda, söz konusu suçun unsurları, cezai yaptırımları, olası savunma yolları ve yargıtay içtihatları ışığında pratik bilgiler sunulacaktır.

1. Suçun Unsurları (Maddi ve Manevi Unsurlar)

Suçun oluşabilmesi için aşağıdaki unsurların birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir:

Fail ve Mağdur

Suçun faili herkes olabilir. Mağdur ise mutlaka bir kamu görevlisi olmalıdır. Kamu görevlisi kavramı geniş yorumlanır; polis, jandarma, bekçi, icra işlemi yapan avukat, hakim, savcı ve hatta suçüstü halinde yakalama yapan sıradan vatandaş (TCK m. 244) bu kapsamdadır.

Görev Halinde Olma

Kamu görevlisinin, fiilin işlendiği sırada görevini ifa ediyor olması esastır. Görev dışındaki bir memura yönelik eylemler bu suçu oluşturmaz; daha ziyade yaralama veya tehdit gibi genel suçları oluşturur.

Hareket (Cebir veya Tehdit)

Suç, ancak cebir (fiziksel kuvvet uygulama) veya tehdit (geleceğe yönelik kötülük bildirimi) ile işlenebilir.

• Cebir: İtme, çekme, tutma, darp etme gibi mağdurun vücut bütünlüğüne yönelik her türlü fiziksel müdahale bu kapsamdadır. Yaralanmanın olması şart değildir.
• Tehdit: Mağdurun irade özgürlüğünü etkileyecek ciddiyette olmalıdır. "Seni sürdüreceğim", "Sonun gelecek" gibi ifadeler tehdit sayılabilirken, yasal şikayet hakkının kullanılacağının bildirilmesi tehdit oluşturmaz.

Manevi Unsur (Amaç)

Failde, kamu görevlisinin görevini yapmasını engellemeye yönelik doğrudan kast bulunmalıdır. Kişisel bir tartışmadan doğan bir çatışma, bu amaç taşımıyorsa suç oluşturmaz.

2. Suçun Özel Görünüş Şekilleri ve Cezalar

Temel Hal

Suçun temel cezası 6 aydan 3 yıla kadar hapistir.

Nitelikli Haller (Ağırlaştırıcı Sebepler)

• Suçun yargı görevlilerine karşı işlenmesi halinde, ceza 2 yıldan 4 yıla kadar çıkar.
• Suçun; birden fazla kişi tarafından, kişiyi tanınmaz hale getirmek suretiyle, silahlı olarak veya suç örgütünün sağladığı korkutucu güçten yararlanılarak işlenmesi halinde, temel ceza yarı oranına kadar artırılır.
• Eylem sırasında kasten yaralama suçu oluşmuşsa, ayrıca bu suçtan da ceza verilir (TCK m. 86/87).

3. Suç Sayılmayan / Farklı Değerlendirilen Haller

Pasif Direnme

Kendini yere atma, bağırma, ekip aracına binmeyi reddetme gibi pasif ve icra içermeyen direnme şekilleri bu suçu oluşturmaz. Yargıtay, bu tür eylemleri cezalandırmamaktadır.

Sadece Hakaret

Görevi engelleme amacı olmaksızın sadece hakaret edilmesi, TCK m. 125 kapsamında ayrı bir suç oluşturur.

Görev Bittikten Sonraki Eylemler

Kamu görevlisinin görevi tamamlandıktan sonra (örneğin karakolda işlemler bittikten sonra) ona karşı cebir veya tehdit kullanılması, bu suç yerine genel tehdit veya yaralama suçlarını oluşturur.

4. Olası Savunma Stratejileri

Meşru Savunma (TCK m. 25)

Kamu görevlisi, görev sınırlarını aşarak hukuka aykırı bir davranışta bulunuyorsa (örneğin, yasal dayanağı olmadan zorla kişi ve/veya konut araması yapmaya kalkışıyorsa), buna karşı gösterilen ve ölçülü olan direnme meşru savunma kapsamında değerlendirilebilir ve cezalandırılmaz.

Haksız Tahrik (TCK m. 29)

Kamu görevlisinin provokatif, aşağılayıcı veya hukuka aykırı davranışları (gereksiz şiddet, hakaret vb.), failin tepkisini haksız tahrik çerçevesinde değerlendirilmesine ve cezada önemli ölçüde indirime (1/4'ten 3/4'e kadar) gidilmesine olanak tanıyabilir.

Görevi Engelleme Kastının Yokluğu

Failin amacının, görevi engellemek değil, kendini korumak veya kişisel bir anlaşmazlığı çözmek olduğu ispat edilebilirse, suçun manevi unsuru oluşmayacaktır.

Delil Yetersizliği

Olayın, mağdur kamu görevlilerinin tek taraflı beyanlarına dayanması ve bu beyanları destekleyecek tanık, kamera kaydı veya adli tıp raporu gibi objektif delillerin bulunmaması önemli bir savunma argümanıdır. Yargıtay, son dönemde salt kolluk beyanıyla hüküm kurulmasını eleştiren içtihatlar oluşturmaktadır.

5. Yargıtay İçtihatları ve Sonuç

Yargıtay, bu suçla ilgili önemli prensipler belirlemiştir:

• Pasif direnmenin suç olmadığını,
• Meşru savunma ve haksız tahrik şartlarının titizlikle araştırılması gerektiğini,
• Salt kolluk ifadesinin, destekleyici başka deliller olmadan mahkumiyet için yeterli olmayabileceğini,
• Suçun, görev devam ederken işlenmiş olması gerektiğini sürekli vurgulamaktadır.

Sonuç

TCK m. 265, toplumda sık karşılaşılan ve özellikle kolluk kuvvetleriyle vatandaşlar arasındaki gerilimli anlarda gündeme gelen bir suçtur. Suçun unsurlarının dar yorumlanması, pasif direnmenin suç kapsamı dışında tutulması ve meşru savunma imkanının göz ardı edilmemesi, adil bir yargılama için hayati öneme sahiptir.

Bu tür bir iddiayla karşı karşıya kalan her bireyin, savunma hakkını etkin bir şekilde kullanabilmesi için mutlaka ceza hukuku alanında uzman bir avukattan destek alması elzemdir.